اخلاص در دعا کردن
یکی دیگر از شرایط آرام بخشی دعا ، اخلاص در دعاست ؛ یعنی فقط خدا را بخواند و کس دیگری را شریک او قرار ندهد ؛ چنان که می فرماید : ” فدعوا الله مخلصین له الدین ” پس با اخلاص دراعمال عبادی ، تنها خدا را بخوانید . (غافر/14) بر این پایه بنده نباید تو هم کند که دیگران در به جا آوردن حاجت او کمترین اثری دارند ، بلکه تنها خداوند متعال یگانه فریاد رس او است و با قلب آماده ، هم چنان بر درگاه آن یگانه معبود ، راز خود را با او در میان می گذارد و از اسباب ظاهری قطع امید می کند . آیه شریفه می فرماید : ” امن یجیب المضطر اذا دعاه و یکشف السوء ” آیا کسی هست که دعای درمانده و بیچاره را مستجاب کند و گرفتاری او را بر طرف سازد ؟! (نمل/62) زیرا غیر مضطر نمی فهمد که کار دست چه کسی است ، اما مضطر می داند که اول و آخرخداست و غیر از او هیچ نیست . (ممدوحی کرمانشاهی ،1389:60-59) رسول خدا (صلی الله وعلیه وآله وسلم) درخطبه شعبانیه به مناسبت ماه مبارک رمضان می فرماید : ” فاسألوا الله ربکم بنیات صادقه و قلوب طاهره ” خدا را که پروردگار شما است ، با نیت های صادقانه و دل های پاک بخوانید .(حلی ، 1373 : 2 *عاملی ، 1082ق : 313 * ممدوحی کرمانشاهی ،1389 : 61)
ازشرایط و زمینه های دعای مطلوب ، داشتن حضور قلب و خلوص نیت در راز و نیاز با آفریدگار جهان است . دعا اگر بدون توجه به مبدأ هستی و ازروی غفلت و جهل باشد ، هرگز به اجابت نمی رسد . امیرمؤمنان علی (علیه السلام) به این شرط مهم دعا توجه کرد و فرمود : ” و بالاخلاص یکون الخلاص فاذا اشتد الفزع فالی الله المفزع ” و با اخلاص انسان از گرفتاری ها خلاص می شود و هرگاه فشارهای زندگی بر شما سخت شد به خدا پناه ببرید .(عاملی ، 1082ق : 73) درآیات وحیانی اخلاص شرط اساسی دعا قلمداد شده است . خداوند در سوره اعراف آیه 29می فرماید : ” و اقیموا وجوهکم عند کل مسجد وادعوه مخلصین له الدین ” و اینکه در هر مسجدی روی خود را مستقیم به سوی قبله کنید و در حالی که دین خود را برای وی خالص گردانیده اید ، وی را بخوانید .
اخلاص در دعا یعنی دعا کننده در هنگام دعا ، تنها سبب را خداوند بداند و همه امور را به دست او تلقی کند ، چنانکه خداوند متعال اخلاص در دعا را موجب اجابت دعا دانسته است . (لقمان/32) و از این روبدان دستور داده است (مؤمنون/14) و نیز حضرت علی (علیه السلام) در پند دهی به فرزندش فرمود : ” واخلص المسأله لربک فان بیده الخیر والشر ” و دردرخواست از خداوند خالص باش که خیر و شر به دست اوست . ( دشتی ، 1386 : 31 * طباطبایی ، 1360 : 36)
درشرح نامه ی31 نهج البلاغه آمده است که : ” اخلص فی المسأله لربک فأن بیده العطاء والحرمان ” خود را در مقام درخواست از برای پروردگارت خالص گردان چرا که عطا و حرمان به دست اوست . در این فراز مختصر یکی از آداب دعا و از عوامل اجابت را ذکر فرموده . آری اخلاص یکی از آداب مهمه دعا و از جمله زمینه های دستیابی به خواسته ها است . باید دعا کننده فقط چشمش به خدا باشد و امید و آرزویش را به دربار ذات لایزال او متوجه سازد و علایق دیگر را از دل بیرون بریزد و اعتقاد به مؤثر بودن ماسوی الله را از قلب خود خارج گرداند . روایت شده که حضرت موسی (علیه السلام ) به مردی گذشتند که در حال سجده گریه وزاری می کرد و دعا و درخواست می نمود ، حضرت موسی (علیه السلام) گفت : پروردگارا اگر حاجت این بنده در دست من بود هر آینه آن را برآورده می کردم ، خداوند به او وحی فرمود : ” یا موسی ، انه یدعونی و قلبه مشغول بغنم له ” ای موسی او مرا می خواند ولیکن قلبش مشغول به گوسفندانش می باشد (دیلمی ، 1412 : 208 ) آری باید در مقام دعا و نیایش از همه جا منصرف و منقطع گردید و دل را فقط به خدا متوجه نمود . چنانکه باید به طور کلی مسألت و درخواست از خدا نمود و نه از دیگری ، و فقط حاجت را به سوی او برد . (جهرمی ،1320 : 40 )
یکی از مهم ترین آداب باطنی دعا اخلاص است ؛ به این معنا که نیایش گر فقط خدا را بخواند و باور داشته باشد که هر گونه سود و زیان و کمبود و زیادت تنها به دست اوست . ” و بیدکا زیادتی و نقصی و نفعی و ضری” ای کسی که به دست توست نه به دست دیگری ، کمبود و زیادت و سود و زیان من ” (قمی ، 1344 : 348)
مولا علی (علیه السلام) نیز اخلاص در دعا و ابراز نیاز را این گونه بیان می فرماید : در سؤال و درخواست از خداوند خالص باش چرا که بخشش یا محروم ساختن تنها به دست اوست . (مجلسی ، 1375 : 202) قرآن روی دیگری از اخلاص در نیایش را پیش رو قرار می دهد و آن اینکه ، نیایش گر در همه حالت ها باید خدا را از سر ارادت و صورت ویژه بخواند ، نه اینکه درآن هنگام که نیازمند شد به حاکمیت اعتراف کند . (عنکبوت/65) بنابراین دعا کننده باید به درگاه خدا روی آورد ، همه چیز را در دست او بداند ، به وی امید داشته باشد ، بر غیر وی چشم تمید ببندد و بداند که خدای او ، سبب ساز و سبب سوز است . اگر آدمی غیر این روش را پیشه ی خود کند ، باید نتیجه را نیز از غیر وی جویا شود . امام رضا (علیه السلام) به محمد بن عرفه فرمود : ” وای بر تو ای پسر عرفه ! کارها را بدون ریا انجام دهید و بدانید که هر کس برای غیرخداوند کار کند او را به همان شخص واگذارد و هر کس کاری کند خدا آن را به وی برمی گرداند ؛ چه خیر باشد چه شر” ( کلینی ، 1421 : 294) امام صادق (علیه السلام) می فرماید : ” قطع امید از غیرخدا کنید تا دلتان به هیچ قدرتی جز خدا تکیه نکند ، آنگاه دعا کنید یقینأ آن مستجاب است . (مجلسی ، 1375 : 107)
اخلاص در دعا کردن
یکی دیگر از شرایط آرام بخشی دعا ، اخلاص در دعاست ؛ یعنی فقط خدا را بخواند و کس دیگری را شریک او قرار ندهد ؛ چنان که می فرماید : ” فدعوا الله مخلصین له الدین ” پس با اخلاص دراعمال عبادی ، تنها خدا را بخوانید . (غافر/14) بر این پایه بنده نباید تو هم کند که دیگران در به جا آوردن حاجت او کمترین اثری دارند ، بلکه تنها خداوند متعال یگانه فریاد رس او است و با قلب آماده ، هم چنان بر درگاه آن یگانه معبود ، راز خود را با او در میان می گذارد و از اسباب ظاهری قطع امید می کند . آیه شریفه می فرماید : ” امن یجیب المضطر اذا دعاه و یکشف السوء ” آیا کسی هست که دعای درمانده و بیچاره را مستجاب کند و گرفتاری او را بر طرف سازد ؟! (نمل/62) زیرا غیر مضطر نمی فهمد که کار دست چه کسی است ، اما مضطر می داند که اول و آخرخداست و غیر از او هیچ نیست . (ممدوحی کرمانشاهی ،1389:60-59) رسول خدا (صلی الله وعلیه وآله وسلم) درخطبه شعبانیه به مناسبت ماه مبارک رمضان می فرماید : ” فاسألوا الله ربکم بنیات صادقه و قلوب طاهره ” خدا را که پروردگار شما است ، با نیت های صادقانه و دل های پاک بخوانید .(حلی ، 1373 : 2 *عاملی ، 1082ق : 313 * ممدوحی کرمانشاهی ،1389 : 61)
ازشرایط و زمینه های دعای مطلوب ، داشتن حضور قلب و خلوص نیت در راز و نیاز با آفریدگار جهان است . دعا اگر بدون توجه به مبدأ هستی و ازروی غفلت و جهل باشد ، هرگز به اجابت نمی رسد . امیرمؤمنان علی (علیه السلام) به این شرط مهم دعا توجه کرد و فرمود : ” و بالاخلاص یکون الخلاص فاذا اشتد الفزع فالی الله المفزع ” و با اخلاص انسان از گرفتاری ها خلاص می شود و هرگاه فشارهای زندگی بر شما سخت شد به خدا پناه ببرید .(عاملی ، 1082ق : 73) درآیات وحیانی اخلاص شرط اساسی دعا قلمداد شده است . خداوند در سوره اعراف آیه 29می فرماید : ” و اقیموا وجوهکم عند کل مسجد وادعوه مخلصین له الدین ” و اینکه در هر مسجدی روی خود را مستقیم به سوی قبله کنید و در حالی که دین خود را برای وی خالص گردانیده اید ، وی را بخوانید .
اخلاص در دعا یعنی دعا کننده در هنگام دعا ، تنها سبب را خداوند بداند و همه امور را به دست او تلقی کند ، چنانکه خداوند متعال اخلاص در دعا را موجب اجابت دعا دانسته است . (لقمان/32) و از این روبدان دستور داده است (مؤمنون/14) و نیز حضرت علی (علیه السلام) در پند دهی به فرزندش فرمود : ” واخلص المسأله لربک فان بیده الخیر والشر ” و دردرخواست از خداوند خالص باش که خیر و شر به دست اوست . ( دشتی ، 1386 : 31 * طباطبایی ، 1360 : 36)
درشرح نامه ی31 نهج البلاغه آمده است که : ” اخلص فی المسأله لربک فأن بیده العطاء والحرمان ” خود را در مقام درخواست از برای پروردگارت خالص گردان چرا که عطا و حرمان به دست اوست . در این فراز مختصر یکی از آداب دعا و از عوامل اجابت را ذکر فرموده . آری اخلاص یکی از آداب مهمه دعا و از جمله زمینه های دستیابی به خواسته ها است . باید دعا کننده فقط چشمش به خدا باشد و امید و آرزویش را به دربار ذات لایزال او متوجه سازد و علایق دیگر را از دل بیرون بریزد و اعتقاد به مؤثر بودن ماسوی الله را از قلب خود خارج گرداند . روایت شده که حضرت موسی (علیه السلام ) به مردی گذشتند که در حال سجده گریه وزاری می کرد و دعا و درخواست می نمود ، حضرت موسی (علیه السلام) گفت : پروردگارا اگر حاجت این بنده در دست من بود هر آینه آن را برآورده می کردم ، خداوند به او وحی فرمود : ” یا موسی ، انه یدعونی و قلبه مشغول بغنم له ” ای موسی او مرا می خواند ولیکن قلبش مشغول به گوسفندانش می باشد (دیلمی ، 1412 : 208 ) آری باید در مقام دعا و نیایش از همه جا منصرف و منقطع گردید و دل را فقط به خدا متوجه نمود . چنانکه باید به طور کلی مسألت و درخواست از خدا نمود و نه از دیگری ، و فقط حاجت را به سوی او برد . (جهرمی ،1320 : 40 )
یکی از مهم ترین آداب باطنی دعا اخلاص است ؛ به این معنا که نیایش گر فقط خدا را بخواند و باور داشته باشد که هر گونه سود و زیان و کمبود و زیادت تنها به دست اوست . ” و بیدکا زیادتی و نقصی و نفعی و ضری” ای کسی که به دست توست نه به دست دیگری ، کمبود و زیادت و سود و زیان من ” (قمی ، 1344 : 348)
مولا علی (علیه السلام) نیز اخلاص در دعا و ابراز نیاز را این گونه بیان می فرماید : در سؤال و درخواست از خداوند خالص باش چرا که بخشش یا محروم ساختن تنها به دست اوست . (مجلسی ، 1375 : 202) قرآن روی دیگری از اخلاص در نیایش را پیش رو قرار می دهد و آن اینکه ، نیایش گر در همه حالت ها باید خدا را از سر ارادت و صورت ویژه بخواند ، نه اینکه درآن هنگام که نیازمند شد به حاکمیت اعتراف کند . (عنکبوت/65) بنابراین دعا کننده باید به درگاه خدا روی آورد ، همه چیز را در دست او بداند ، به وی امید داشته باشد ، بر غیر وی چشم تمید ببندد و بداند که خدای او ، سبب ساز و سبب سوز است . اگر آدمی غیر این روش را پیشه ی خود کند ، باید نتیجه را نیز از غیر وی جویا شود . امام رضا (علیه السلام) به محمد بن عرفه فرمود : ” وای بر تو ای پسر عرفه ! کارها را بدون ریا انجام دهید و بدانید که هر کس برای غیرخداوند کار کند او را به همان شخص واگذارد و هر کس کاری کند خدا آن را به وی برمی گرداند ؛ چه خیر باشد چه شر” ( کلینی ، 1421 : 294) امام صادق (علیه السلام) می فرماید : ” قطع امید از غیرخدا کنید تا دلتان به هیچ قدرتی جز خدا تکیه نکند ، آنگاه دعا کنید یقینأ آن مستجاب است . (مجلسی ، 1375 : 107)